Wat is datageletterdheid?
Datageletterdheid is de vaardigheid van medewerkers om databronnen te kunnen ontdekken, openen, lezen, bewerken, combineren, analyseren, visualiseren en presenteren. Datageletterdheid kan je helpen bij het nemen van beslissingen door voorspellingen te geven van mogelijke uitkomsten, aan de hand van big data of normale bedrijfsdata. Het systematisch analyseren van data en het gebruiken van analyses voor innovatie, bijvoorbeeld via machine learning technieken, zijn vaardigheden die zeer waardevol zijn voor organisaties, ongeacht in welke branche zij actief zijn. Onderzoek heeft bewezen dat datageletterdheid leidt tot snellere beslissingen en een aantoonbaar hogere omzet (Empowering analytics, Aberdeen Group, 2016). We geven hier een brede, bondige definitie van datageletterdheid:
Datageletterdheid is het consequent gebruik van data voor analyse en actie door iedereen in de organisatie.
Waar het op neer komt is dat medewerkers de kracht van data (analyse) kunnen begrijpen en het kunnen gaan toepassen in hun dagelijkse werk. Ze moeten dus bewustzijn krijgen dat datagedreven werken bij kan dragen aan betere resultaten van het team en de organisatie.
Geletterdheid: ruimer dan alleen lezen en schrijven
Nu we datageletterdheid hebben beschreven, gaat de aandacht uit naar enkel geletterdheid. Dit omvat volgens Wikipedia vele facetten en is ruimer dan alleen “kunnen lezen en schrijven”. Het is de competentie om met informatie om te gaan, deze te begrijpen en doelgericht te gebruiken. Het begrip geletterdheid, dat is afgeleid van het Latijnse Littera – ‘Letter’, heeft betrekking op het kennisniveau van het gesproken en geschreven woord, alsmede het kunnen overbrengen en begrijpelijk maken van informatie door middel van verschillende soorten media.
Drie competenties voor geletterdheid
Concreet betekent ‘geletterd zijn’:
- Via taal kunnen communiceren en informatie verwerken
- Met cijfermatige en grafische gegevens kunnen omgaan
- Gebruik kunnen maken van ICT
Infographic datageletterdheid
We hebben in onderstaande infographic een visuele vertaling gemaakt van de wereld van datageletterdheid. Een wereld waar weer een hele wereld achter schuil gaat. Denk hierbij aan culturele aspecten en de ontwikkeling van een land. Klik op de infographic voor een grote versie.
Figuur 1: Infographic Datageletterdheid
Wij spreken van datageletterdheid als iedereen in de organisatie data dagelijks consequent gebruikt voor analyse en actie en ter ondersteuning van operationele, tactische en strategische beslissingen.
Gecijferdheid en ‘numeracy’
Gecijferdheid is volgens Wikipedia “de combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten die een individu nodig heeft om adequaat en autonoom om te gaan met de kwantitatieve kant van de wereld om ons heen.” Gecijferdheid is nauw verwant aan het Engelstalige begrip ‘numeracy’. Binnen die laatstgenoemde context is ‘numeracy’ gedefinieerd als: “het vermogen met getallen en wiskundige begrippen om te gaan”.
Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) scoort momenteel zo’n een op de vier volwassenen in ontwikkelde landen op of onder het laagste niveau van gecijferdheid. Deze mensen vinden het bijvoorbeeld lastig om cijfers en grafieken te interpreteren. Wiskunde-angst is een serieus verschijnsel. De OESO signaleerde in 2012 in het grootschalige internationale PISA-onderzoek (Programme for International Student Assessment) al dat deze angst bij zo’n 30 procent van de vijftienjarigen voorkomt.
Het PDCA-handboek 'Datacratisch werken'
Dit complete PDCA-boek - meer dan 5.000 exemplaren verkocht - maakt je wegwijs in datacratisch werken en helpt je datageletterd te verhogen. Het is een nieuwe, veelbelovende manier van werken die data leidend laat zijn bij iedereen werkzaam in het proces. De auteur gaat uitgebreid in op de basisprincipes van PDCA, datagedreven werken en continu verbeteren in organisaties.
Grootschalig onderzoek onder 5.000 respondenten
Om het niveau van kennis en vaardigheden in kaart te brengen, neemt Nederland deel aan PIAAC (Programme for the International Assessment of Adult Competencies), een grootschalig internationaal onderzoek onder 5.000 respondenten, dat het niveau en het gebruik van vaardigheden onder 16- tot 65-jarigen in kaart brengt. PIAAC bouwt voort op een traditie van het meten van kernvaardigheden. Zo werd in 1994 IALS uitgevoerd: International Adult Literacy Survey en in 2007 ALL: Adult Literacy and Life Skills Survey.
Drie kernvaardigheden voor datageletterdheid
Het PIAAC is onder leiding van de OESO uitgevoerd in 24 landen en laat zien hoe het is gesteld met de taal- en rekenvaardigheden en het probleemoplossend vermogen van de Nederlandse bevolking in digitale omgevingen. Deze vaardigheden noemen de onderzoekers ‘kernvaardigheden’, omdat het essentiële vaardigheden zijn voor het begrijpen, analyseren en gebruiken van informatie die we in het dagelijks leven en op het werk tegenkomen. Het gaat dan om informatie in teksten, figuren of grafieken, zowel online als op papier. De nadruk ligt hierbij op functionele vaardigheden: het begrijpen en gebruiken van informatie die je in het dagelijks leven tegenkomt.
Het belang van data literacy
Tegenwoordig hebben we meer data tot onze beschikking dan vroeger. Data-driven decision making en datacratisch werken zitten in de lift. Datacratisch werken betekent ook dat je je medewerkers en teams op een aantal aspecten gaat scoren en inschalen als het gaat om hoe geletterd ze zijn en hoe ze omgaan met data. Zijn ze wel in staat om data te lezen? Zijn ze in staat om data analytics toe te passen in hun dagelijkse werk? Met hoeveel ‘data-analfabeten’ heb je eigenlijk te maken in je team? De volgende vier aspecten spelen hierbij een doorslaggevende rol:
1. Toegang tot data
2. Houding tot data
3. Vaardigheden
4. Kritisch denken
Door dit inzicht kun je deze collega’s veel gerichter helpen om meer uit data te halen en de datageletterdheid toe te laten nemen.
Checklist: 30 indicatoren van datageletterdheid
- Is de persoon in staat om bij de benodigde data te komen? Kent hij of zij de juiste contactpersonen?
- Is hij bekend met het data analytics team en tooling?
- Heeft de persoon een account voor tooling en heeft hij ingelogd?
- Weet hij waar hij terecht kan voor ad-hoc vragen en analyses?
- Weet hij de weg naar data analytics team feilloos te vinden (stamgast) en belegt daar alle vragen, verbeteringen en analyses?
- Heeft de persoon een positieve attitude ten opzichte van datagedreven beslissingen nemen? Ziet de persoon dit als belangrijk?
- Heeft hij een positieve houding ten opzichte van data?
- Is de persoon bereid om tijd te investeren in een (nieuwe) skillset?
- Investeert hij of heeft hij geïnvesteerd in verbeteren van skills met betrekking tot het gebruik van data (Excel-, Tableau-, Access-cursussen et cetera)?
- Kan de persoon omgaan met de relevante software?
- Is de persoon in staat om grafieken te lezen en datavisualisaties te maken?
- Is de persoon in staat om passende conclusies te trekken?
- Is hij in staat om grafieken in data analytics tooling te lezen?
- Kan de persoon assen interpreteren?
- Maakt de persoon geen voor de hand liggende fouten bij de interpretatie van data?
- Kan hij zelf draaitabellen maken in Excel, PowerPivot of Power BI?
- Kan hij zelf dashboards en rapporten bouwen op basis van self service analytics?
- Is de persoon in staat om juiste conclusies te trekken?
- Is hij handig met Excel VLOOKUP?
- Is de persoon bekend met statistiek?
- Kan hij een goede hypothese opstellen en deze toetsen met data?
- Is de persoon in staat in te schatten hoe betrouwbaar de data is?
- Is de persoon zich bewust van de eigen confirmation bias?
- Is de persoon in staat om op basis van onvolledige data een goed onderbouwde beslissing te nemen?
- Heeft de persoon feeling met data?
- Heeft de persoon redelijk passende verwachtingen met betrekking tot data?
- Kan hij juiste conclusie trekken uit een grafiek, maar heeft hulp nodig om bij een vraagstuk de juiste grafieken/dashboards/data te vinden?
- Kan hij een eenvoudige hypothese opstellen en deze aan de hand van een bestaand dashboard toetsen?
- Is de persoon zich bewust van de beperkingen, maar ook van kansen van de data?
- Weet de persoon een beslissingsvraagstuk om te zetten in een hypothese en deze aan de hand van (diverse) relevante data te toetsen?
Bron: Datacratisch werken, kom in de verbetermodus met een datagedreven PDCA
Analfabetisme en laaggeletterdheid
De onderzoeken naar literacy van volwassenen hebben volgens de auteurs van het PIAAC-rapport in het verleden vaak een sterke connotatie gehad met analfabetisme en laaggeletterdheid. Dat geeft een verkeerd beeld. Het gaat om kernvaardigheden die van belang zijn voor het optimaal functioneren in een kennissamenleving. Niet voor niets spreekt de OECD over key information processing skills, de vaardigheden die je nodig hebt om nieuwe informatie tot je te nemen en te verwerken.
TIP: De PIAAC-onderzoekers trekken, tot slot, een belangrijke conclusie met het oog op de vergrijzing in Nederland. Het daadwerkelijke gebruik van de drie genoemde kernvaardigheden (taal- en rekenvaardigheid en oplossend vermogen) draagt op oudere leeftijd bij aan het niveau van kernvaardigheden. Met andere woorden: use it or lose it!
Data Literacy Project
Volgens de initiatiefnemers van het internationale Data Literacy Project zijn opleiding en training hét recept tegen dataongeletterdheid. Het doel van dit project is om discussies los te weken en de benodigde tools te ontwikkelen die helpen bij het streven naar een datageletterde maatschappij. De deelnemers van het Data Literacy Project voorzien individuen en bedrijven van trainingsmaterialen, interactieve assessment tools en bieden toegang tot een netwerk van experts.
Datageletterdheid assessment
Op basis van onze jarenlange ervaring met datagedreven werken en Big Data ontwikkelden we een assessment voor datageletterdheid. Hiermee kun je toetsen hoe jijzelf en je collega’s scoren op datageletterdheid. Maar je kunt de assessment ook eenvoudig opschalen tot organisatieniveau. Door middel van een geautomatiseerde vragenlijst krijg je snel je datageletterdheid in beeld. Neem hier contact met ons op voor meer informatie over de datageletterdheid assessment.
Bewustzijn bij datageletterdheid
Dit netwerk ondersteunt niet alleen de ontwikkeling van persoonlijke vaardigheden, maar werkt daarnaast aan het stimuleren van datagedreven cultuur binnen bedrijven. Onderwijsinstellingen en opleidingsinstituten over de hele wereld zouden volgens de initiatiefnemers data literacy aan het standaardcurriculum moeten toevoegen. De Passionned Academy heeft overigens diverse opleidingen om je datageletterdheid te verbeteren. Denk dan aan een 3-daagse opleiding Business Analytics, de Big Data analytics training die vooral inzoomt op data mining of onze 10-daagse opleiding Master of Data Science.
Data Literacy Index
Door de opkomst van automatisering, robotica en kunstmatige intelligentie, wordt het volgens de oprichters van het Data Literacy Project steeds belangrijker dat we vertrouwen hebben in onze eigen datavaardigheden. De Data Literacy Index houdt bij hoe organisaties en landen scoren op het aspect van datageletterdheid. Dit is de optelsom van menselijke vaardigheden, het aantal datagedreven beslissingen en de mate van verspreiding van data binnen organisaties en overheidsinstellingen. Denk daarbij aan de democratisering van data: datacratisch werken.
Lees onze blog: Datacratisch is democratischer dan democratisch
Diverse onderzoeken laten zien dat de hierboven beschreven kernvaardigheden nauw samenhangen met het succesvol participeren van individuen in de maatschappij in het algemeen en op de arbeidsmarkt in het bijzonder. Individuen die over een hoger niveau van kernvaardigheden beschikken, zijn minder vaak werkloos, hebben een hoger inkomen, hebben een betere gezondheid en zijn vaker politiek en maatschappelijk actief. Bronnen: Oosterbeek & Van Ophem, 2004; Rudd, Kirsch & Yamamoto, 2004; Heckman, Stixrud & Urzua, 2006; Schuller & Desjardin, 2007; Statistics Canada & OECD, 2008.
Maatschappelijk relevantie
Volgens Stichting Lezen & Schrijven hebben in Nederland 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Vaak hebben zij ook gebrekkige digitale vaardigheden. Geletterd zijn is belangrijk om in de samenleving zelfstandig te kunnen functioneren in diverse rollen en posities. Het is noodzakelijk om kennis en groeipotentieel te ontwikkelen. Datageletterdheid kun je niet bereiken als je niet (goed) kunt lezen, schrijven en rekenen.
Interesse en wil je eens verder praten?
Wil jij meer weten over hoe datageletterdheid en datagedreven werken de toekomst van jouw organisatie kan versterken? Neem dan hier contact met ons op voor meer informatie of maak een afspraak met een van onze experts in data literacy.
Over Passionned Group
Passionned Group is gespecialiseerd in datagedreven werken & het verhogen van de datageletterdheid. Onze gedreven en ervaren consultants en managers helpen jouw organisatie datagedreven te laten werken. Om het jaar reiken we de Dutch BI & Data Science Award uit, de prijs voor De slimste organisatie van Nederland. 
