Microsoft ontpopt zich tot soevereine BI-marktleider 2024

Ondanks marktconsolidatie valt er nog genoeg te kiezen

‘Ondanks de consolidatieslag van de afgelopen twaalf jaar valt er nog steeds genoeg te kiezen op de BI-softwaremarkt‘, zo stelt initiatiefnemer Daan van Beek, eindbaas van Passionned Group. De BI tools vergelijking die hij ooit uit nieuwsgierigheid opzette (‘klopt het wel wat leveranciers allemaal van de daken schreeuwen?’) vindt inmiddels zijn weg naar organisaties in binnen- én buitenland. Vandaar ook dat de voertaal Engels is. ‘Organisaties die onze gids downloaden, kunnen al snel drie maanden van hun kostbare tijd besparen, omdat wij alle informatie voor hen al hebben verzameld en gevalideerd’, zo claimt Van Beek. De conclusies zijn soms schokkend.

BI is geen project maar een proces

Er zijn nog steeds implementaties die mislukken door ronduit gebrekkige functionaliteit. Organisaties op hun beurt moeten BI niet als een project zien, maar als een proces. Een valide BI-oplossing kun je ook verkeerd implementeren (wat is het?), door bijvoorbeeld niet te investeren in een solide, onderliggende infrastructuur. Alles draait tegenwoordig om agile werken, oftewel wendbaarheid. Dat impliceert dat je ook opties moet inbouwen om, al dan niet tussentijds, te kunnen switchen van leverancier.

Organisaties moeten BI niet als een geïsoleerd project zien, maar als een proces.

Een “new kid on the block” die handig inspeelt op actuele issues of BI trends, zoals data literacy, zero programming, social BI, collaborative BI of chatbots, heeft al snel een streepje voor. ‘Dergelijke innovatieve partijen hebben de tijdgeest mee en profiteren direct van het positieve marktsentiment’, zo licht Van Beek de nieuwste onderzoeksresultaten toe.

BI heet nog steeds gewoon BI

Het blijkt dat BI nog steeds een populaire zoekterm is onder gebruikers. Ook de leveranciers zelf spreken consequent van BI in hun proposities, met uitzondering van IBM Cognos en SAS. Microsoft BI doet er zelfs een schepje bovenop met de slogan “Business intelligence like never before”. Met andere woorden: BI heet nog steeds gewoon BI. Het dekt nog steeds de lading en dat is volgens Van Beek een geruststellende gedachte. ‘Met name ook voor de gebruikers die eerder een budgetaanvraag goedgekeurd krijgen voor een algemeen geaccepteerd fenomeen als BI, dan voor relatief onbekende exotisch klinkend concepten als data discovery, data mining (voorbeeld) of algorithmic trading.’

Zoekwoord	Vertoningen
artificial intelligence	228.700
business analytics	13.839
business intelligence	37.176
data analytics	28.939
data discovery	253
data science	89.872

Tabel 1: Het aantal zoekopdrachten per maand van enkele aan BI gerelateerde zoekopdrachten. Bron: Google Adwords, Google Keyword Planner, februari 2019

‘Doordat we ons onderzoek al meer dan tien jaar actualiseren, zien we niet alleen toekomstige trends ontstaan, maar ook sneuvelen. Tegelijkertijd constateren we dat sommige trends niet doorzetten. Denk aan collaborative BI en social BI. Die trends leken enkele jaren nog veelbelovend, maar inmiddels kunnen we constateren dat ze nu (nog) niet zo’n hele hoge vlucht nemen. Enerzijds kun je van een nieuwe, innovatieve partij niet verwachten dat ze direct kunnen concurreren met een gevestigde partij die al twintig jaar aan de weg timmert. Anderzijds is het wrang om te constateren dat zelfs die traditionele partijen, die de markt voor meer dan 50 procent domineren, soms nog heel matig scoren op “functionaliteit”.

Als we inzoomen op de onderzoeksresultaten en die combineren met observaties uit de dagelijkse praktijk, dan valt volgens Van Beek een aantal zaken op:

‘Ik ben toch geen hacker’

‘Leveranciers spelen soms de vermoorde onschuld. Bij een matige of slechte score op een bepaald selectiecriterium zeggen zij doodleuk dat het beloofde resultaat, bijvoorbeeld een voorgespiegelde functionaliteit of een integratie met een andere applicatie, wel degelijk haalbaar is.

Leveranciers spelen soms de vermoorde onschuld.

Ze vertellen er alleen niet bij dat jij je dan in allerlei bochten moet wringen en soms de code in moet duiken en allerlei settings moet aanpassen. Van een argeloze gebruiker hoef je toch niet te verwachten dat hij zich als een hacker gedraagt? Dat gaat veel te ver.’

Alles is perceptie

‘De door ons onderzochte oplossingen verschillen soms wezenlijk op een aantal cruciale punten. Doorslaggevend is echter hoe je tegen Business Intelligence (definitie, betekenis) aankijkt. Beschouw je BI louter als een tool, een stuk software of als een infrastructuur? Of benader je de problematiek vanuit de techniek of de mens. Zie je BI als een hulpmiddel om doorlooptijden te verkorten, klanten tevreden te stellen en datacratisch te gaan werken? Alles is perceptie. Bewustwording is het startpunt.’

Houd alle opties open

‘Een nieuwe generatie BI-leveranciers waaronder Tableau BI, Qlik en Yellowfin, trekt veel aandacht naar zich toe. De traditionele BI-leveranciers hebben het moeilijk.

De bereidheid om te switchen van BI-leverancier is momenteel groot.

Ik vraag mijn cursisten in de opleidingsklasjes altijd naar hun installed base en overwegingen. De bereidheid om te switchen van leverancier is momenteel groot. Dat heeft mijns inziens alles te maken met gebrek aan innovatie. Moderne softwareleveranciers brengen jaarlijks wel vier of zes keer nieuwe releases uit. Traditionele leveranciers blijven steken op één keer per jaar of tweejaarlijks. Dat geeft te denken.’

Trek geen overhaaste conclusies

‘Als je als interim consultant analytics of eindgebruiker aan de slag gaat met BI en data, moet je weten wat de valkuilen zijn. Het trekken van overhaaste conclusies bijvoorbeeld is een bekende valkuil. Tevens moet je je realiseren dat zaken plotseling transparant op tafel liggen en indringende vragen kunnen oproepen. Waarom kan een apotheek bepaalde medicijnen opeens niet leveren? En waarom heeft een academisch ziekenhuis hogere sterftecijfers dan een algemeen ziekenhuis? Dat laatste kan met de kwaliteit van zorg te maken hebben, maar ook met het feit dat een academisch ziekenhuis de meer complexe gevallen binnen krijgt. Je moet dus altijd op zoek naar de root cause.’

Verzand niet in definitiekwesties

Over BI aanbieden vanuit de cloud bestaan volgens Van Beek in de praktijk als gevolg van talloze definitieproblemen nog veel misverstanden. Naast de public, private en hybride cloud schermen leveranciers in de wandelgangen en in het openbaar met vage termen als een “true cloud” of “false cloud”. Sommige BI-leveranciers pretenderen een cloudoplossing aan te bieden, maar in feite is het een hosted BI-oplossing. Voor de uitvoering verwijzen ze direct naar het loket van Amazon Web Services.

Bij veel organisaties liggen de aangeschafte BI-softwarelicenties nog ongebruikt op de plank.

‘Een echte cloudoplossing betekent dat je in theorie de ene dag 1.000 gebruikers hebt en de volgende dag maar 100 en dat je dat direct op de factuur terugziet. Een andere observatie is dat bij veel organisaties de BI-softwarelicenties wel zijn aangeschaft, maar dat ze nog ongebruikt op de plank liggen. Of de software is in zijn geheel nog niet geïmplementeerd. Wat de oorzaak hiervan ook is, het blijft doodzonde en is een verspilling.’

Koester geen overspannen verwachtingen

Conversational analytics zou het nieuwe toverwoord zijn. Het maakt gebruik van een machine learning model en natuurlijke taal. Spraakgestuurde analyses zullen uiteindelijk beschikbaar komen in populaire samenwerkingstools zoals Slack, Skype, Salesforce Chat en Microsoft Teams. Maar de vraag volgens Van Beek is in hoeverre deze functionaliteit daadwerkelijk wordt gebruikt. ‘We moeten hier geen overspannen verwachtingen van hebben. Spraak omzetten naar tekst, dat is inmiddels technisch goed te doen. Maar zodra de vraagstelling wat ingewikkelder wordt, loopt het spaak. Stel je wilt een selectie van alle klanten die een betalingsachterstand hebben van meer dan 6.000 euro en inmiddels drie keer het contactcenter hebben gebeld om hulp. Met dergelijke analyses overvraag je de chatbot al snel. Of je moet de tijd willen nemen om de chatbot maanden achtereen te trainen.’

Welk probleem lossen we hiermee op?

De vertrouwelijkheid van de bedrijfsinformatie zou bovendien wel eens een forse rem kunnen zetten op een volledig spraakgestuurde BI tooling. Een persoonlijke BI-assistent die je 24 x 7 “achtervolgt” tot op het nachtkastje lijkt daarmee nog verre toekomstmuziek en is misschien ook wel gewoon ongewenst. ‘Want welk probleem los je hiermee nu eigenlijk op?’

Innovators hebben geen last van legacy

‘De échte marktleiders onderscheiden zich met innovaties die impact hebben. Zij richten zich als jonge, frisse partij bijvoorbeeld op een specifieke nichemarkt, open source, of een actueel thema, zoals social BI. Ze hoeven ook geen legacy mee te torsen, omdat ze meestal met een “blank slate” van start zijn gegaan.’

BI is geen doel op zich

‘Idealiter is Business Intelligence & Analytics ingebed in een intelligente organisatie en is er nagedacht over de vraag hoe de software de processen optimaal ondersteunt. Dit impliceert ook dat er sprake is van een naadloze integratie van rapportages, KPI dashboards, analytics, data discovery en advanced analytics. Tegelijkertijd moet de basisfunctionaliteit op de lagere niveaus wel op orde zijn, anders zakt zo’n leverancier alsnog door het ijs.’

Laat je niet verblinden door marketingjargon

‘Marketeers denken wel vaker dat als je iets een andere naam geeft, het probleem is opgelost en de verkoop vanzelf stijgt omdat iets “nieuw” is. Zo lees je momenteel over citizen data scientists. Ik heb nog nooit de eer gehad om zo’n functionaris te mogen ontmoeten. Het is volgens mij een gekunsteld begrip, een holle kreet. Data science (betekenis) is een serieuze tak van sport, waarbij ook een serieus competentieprofiel hoort. Je moet verstand hebben van wiskunde, econometrie, visualisatietechnieken en data. Data wrangling en data preparation kun je volgens mij niet aan leken overlaten.

Neem de bold statements van de leveranciers altijd met een korreltje zout.

Een andere waarschuwing betreft de soms “bold statements” die leveranciers maken. Wij zijn de “King of analytics” of de “Nikon van de BI” of de “Batman of the superheroes”. Dat klinkt allemaal leuk voor de bühne, maar zegt eigenlijk niets.’

Wie is je doelgroep?

‘Bij het starten van een leveranciersselectietraject dien je je af te vragen wie het softwareproduct daadwerkelijk gaat gebruiken. Criteria als gebruiksgemak, infographics en datavisualisatie, zoekfunctionaliteit en alerts zijn nu eenmaal relevanter voor gebruikers uit de business dan voor IT-professionals die zeer waarschijnlijk meer geïnteresseerd zijn in sec functionaliteit. Verder dien je rekening te houden met de bestaande infrastructuur. Een one-stop shop kan voordelen bieden. Als je bijvoorbeeld al klant bent van Oracle, SAP of Microsoft kan het verstandig zijn om de BI-oplossing ook van dezelfde leverancier af te nemen, hoewel ook hier prijsoverwegingen een rol kunnen spelen en het gevaar van een vendor lock-in altijd op de loer ligt. Bepaalde leveranciers zijn bovendien beter in staat om grote groepen eindgebruikers te ondersteunen. Dat geven wij ook in ons onderzoek aan.’

Pas op voor een valse start

‘Als gebruiker is de belangrijkste vraag bij het starten van een selectietraject altijd: in hoeverre voldoet een specifieke leverancier aan de vereisten? Door deze vraag te beantwoorden, houd je het selectieproces strak, objectief en beheersbaar. Als je bijvoorbeeld een koppeling eist met de momenteel populaire programmeertaal R, dan moet de leverancier daar “gewoon” aan voldoen. Zeker in een beginstadium moet je niet te veel concessies willen doen.

Van moderne softwareleveranciers mag je verwachten dat zij blijven investeren in hun producten en diensten.

Een ander aandachtspunt bij de leveranciersselectie is het beoordelen van het innovatieve vermogen van een leverancier. Je schaft een BI-pakket meestal aan voor een periode van vijf tot zeven jaar, of misschien wel langer. Van moderne softwareleveranciers mag je verwachten dat zij blijven investeren in hun producten en diensten. Gebruiksvriendelijkheid bijvoorbeeld is nog steeds een belangrijk issue. Slimme leveranciers zorgen ervoor dat ze regelmatig, meerdere keren per jaar, nieuwe functionaliteit en features uitrollen met impact voor de gebruiker. Ze spelen in op de vraag: What’s in it for me?’

Benut de voordelen van een stack

‘Zonder een koopadvies te willen geven (Passionned adviseert 100% onafhankelijk) blijkt uit ons onafhankelijke onderzoek wel dat een partij als Microsoft het onderwerp BI en data analytics momenteel heel erg serieus neemt. Elke maand komen ze met een update voor hun vlaggenschip Power BI. Het feit dat je hierbij kunt profiteren van een “stack”, waarbinnen je zowel ETL, big data analyses en taken met Power BI, Powerpoint en Sharepoint enzovoorts kunt uitvoeren, onderstreept Microsoft’s positie als marktleider. Als Power BI uiteindelijk net zo populair wordt als Excel, komt “pervasive BI” of beter nog, de democratisering van data, een stuk dichterbij. Dan komt datageletterdheid wel direct om de hoek kijken. Van gebruikers die je autoriseert voor het gebruik, door het geven van een softwarelicentie, mag je redelijkerwijs een andere attitude ten aanzien van data verwachten, inclusief bepaalde competenties, vaardigheden en kritisch denkvermogen.’

Focus op de implementatiekosten

‘Uiteraard speelt het beschikbare budget bij een leveranciersselectie ook een rol. Hoewel de softwareprijzen nog steeds dalen en sommige grote IT-leveranciers BI-software min of meer gratis weggeven, zijn er wel degelijk prijsverschillen, met name in het segment van 2.000 eindgebruikers.

De implementatiekosten kunnen in de praktijk wel eens een factor tien hoger zijn.

Feit is dat de softwarekosten meestal in het niet vallen bij de implementatiekosten van de BI-oplossing. De implementatiekosten kunnen in de praktijk wel eens een factor tien hoger zijn. Dat impliceert dat de selectie van de implementatiepartner die de tool voor jou gaat implementeren, minstens net zo belangrijk is als de selectie van de BI-tool. Voor veel organisaties is dit een eye-opener.’

Wat speelt zich af onder de radar?

De hamvraag is of je nu het beste voor een pure BI-speler kan kiezen, of voor een speler die is “ingekapseld” in een divisie van een groot concern, of misschien toch voor een “new kid on the block” die met innovatieve functionaliteit of coole features probeert marktaandeel af te snoepen van de traditionele, gevestigde partijen. ‘Zoals gezegd, er valt nog genoeg te kiezen. Een kanttekening is hierbij op zijn plaats. In de BI & Analytics Guide™ 2024 zijn alle belangrijke BI-leveranciers opgenomen. Onder de radar zweven echter nog tal van partijen die wij uiteraard ook volgen, zij het met enige distantie. In potentie zou een van die partijen die zich onder radar beweegt ooit de markt kunnen openbreken en dan in ons onderzoek een plek kunnen opeisen. Bijna dagelijks krijg ik bijvoorbeeld proposities onder ogen van op papier veelbelovende partijen uit onder meer India en China. Met andere woorden: de BI-markt is nog steeds aantrekkelijk genoeg voor ondernemers met een passie of missie.’

Moraal van het verhaal: pas op je tellen

‘Hoewel de grootste consolidatiegolf alweer geruime tijd achter ons ligt (SAP kocht BusinessObjects in 2007 en IBM kocht Cognos in hetzelfde jaar, red.), is een overname altijd een reële optie waarmee je rekening dient te houden. Net zoals fenomenen als “end of sale”, “end of life”, “end of service” enzovoorts. Een goed presterende marktleider kan van de ene op de andere dag van de beurs worden gehaald en een andere eigenaar krijgen. Bij het kiezen van een geschikte BI-leverancier zul je naar bevind van zaken een inschatting moeten zien te maken of de partij in kwestie onafhankelijk is en betrouwbaar. In hoeverre is een partij aanspreekbaar, is de broncode beschikbaar via een escrow service?

Bij het kiezen van een geschikte BI-leverancier zul je een adequate risico-inschatting moeten maken: is de partij onafhankelijk, innovatief en betrouwbaar?

Kun je op de leverancier vertrouwen als je haar in de toekomst echt nodig hebt? Dit zijn allemaal lastige gewetensvragen die echter wel relevant zijn in het kader van een adequate risico-inschatting bij een leveranciersselectie. Passionned Group adviseert bij dergelijke delicate kwesties en heeft voor elke afzonderlijke BI-oplossing expertise beschikbaar om hierbij te assisteren.’

Waar blijven de best practices?

‘Het vakgebied van BI staat er op zich helemaal niet zo slecht voor. Aan innovatie (management) is er geen gebrek, maar ik vind het wel verontrustend dat er na enkele tientallen jaren ervaring met BI-toepassingen nog steeds maar heel weinig best practices zijn. ‘De schaarse successtory’s presenteren we elke twee jaar tijdens de Dutch BI & Data Science Award, die ook dit jaar weer zal worden uitgereikt. Serieuze aanmeldingen zijn welkom en aanmelden kan via de speciale website die we hiervoor hebben ontworpen. ‘Dergelijke winnaars koesteren we en sluiten we in ons hart. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan de casus van de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord, dat zich sterk maakt voor een verbeterde (ambulance)zorg aan hartpatiënten en slachtoffers van een beroerte. Deze casus illustreert dat BI springlevend is en dat het vakgebied, in combinatie met big data, ook steeds meer maatschappelijke relevantie en impact krijgt. Ik hoop daarom oprecht dat BI-leveranciers dat ook steeds meer gaan inzien en hierop inspelen. Partijen die dit verzuimen, verliezen hun relevantie en komen vanzelf in de gevarenzone. Dan staan ze plotseling in de schaduw in plaats van de spotlight.’

Onderzoeksverantwoording

1. De afgelopen jaren groeide de Business Intelligence & Analytics Guide™ uit tot een begrip. Honderden organisaties raadplegen de gids en gebruiken deze als een hulpmiddel om te komen tot een shortlist van potentiële BI-leveranciers. De belangrijkste producten worden op basis van 1.000+ selectiecriteria kritisch tegen het licht gehouden.
2. Hoewel de informatie afkomstig is van de leveranciers zelf, wordt alle data door Passionned Group gevalideerd.
3. De beoordelingscriteria hebben betrekking op onder meer de basisfunctionaliteit, de onderliggende infrastructuur en architectuur, gebruiksvriendelijkheid en visualisatiemogelijkheden, de leverbaarheid vanuit de cloud en beveiligingsopties. Maar ook meer geavanceerde features, zoals self-service BI, predictive analytics & machine learning, big data analytics en augmented reality & mobile BI, worden in ons onderzoek meegenomen.
4. Alle criteria tellen ongewogen op tot een totaalscore. De deelscores worden in een helder spinnenwebdiagram gevisualiseerd. Gebruikers die de gids aanschaffen, kunnen de onderzoeksdata met de self-service analyse module zelf analyseren. Zo kunnen ze zelf de gewenste selecties toepassen. Iets wat wij absoluut aanbevelen.
5. Concreet meet het Passionned onderzoek de volwassenheid van het productportfolio (suite) en de productintegratie en gebruikerservaring uit het oogpunt van BI-gebruikers. In het onderzoek kunnen gebruikers in één oogopslag constateren welke BI-leveranciers momenteel vol in het licht van de schijnwerpers staan en welke partijen in de schaduw dreigen terecht te komen. Dat wil overigens niet zeggen dat deze laatstgenoemde leveranciers ten dode zijn opgeschreven. ‘Met een prijswijziging kunnen ze soms nog wat marktaandeel terugwinnen, maar een echte aardverschuiving bereik je daar niet meer mee’, zo weet Van Beek uit ervaring. Hij volgt de BI-markt al meer dan twintig jaar.

De BI & Analytics Guide™ is per direct beschikbaar en kun je hier online bestellen.