VBHC relevant voor cure en care zorg
De aanhangers van de Value Based Health Care-programma’s benadrukken vooral de praktische voordelen voor de zorgbranche. Innovatiemanagement krijgt handen en voeten en wordt volgens hen onderdeel van de dagelijkse praktijk, voor zowel de cure zorg als de care zorg.
Value Based Health Care avant la lettre
En natuurlijk zijn er zorgprofessionals die stellen dat zij het concept al toepasten voordat ze ervan hadden gehoord. Een soort Value Based Health Care avant la lettre dus. In ieder geval is VBHC een concept waar zorgaanbieders niet omheen kunnen zonder dat zij een positie innemen.
VBHC is een concept waar zorgaanbieders niet omheen kunnen zonder dat zij een positie innemen.
Ronald Fokkink, die alle ontwikkelingen op dit terrein al jarenlang op de voet volgt, maakt een tussenbalans op. Wat houdt het concept in en hoe staat het met de adoptie van Value Based Health Care in Nederland?
Zorguitkomsten staan centraal binnen VBHC
Centraal binnen VBHC staat de focus op zorguitkomsten die relevant zijn voor de patiënt (of cliënt), in plaats van alleen kostenbeheersing in de zorgsector centraal te stellen. De uitkomsten betreffen zowel klinische uitkomsten als door de patiënt gerapporteerde uitkomsten over de eigen gezondheid.
Definitie patiëntwaarde binnen Value Based Health Care
Uitkomsten afgezet tegen de kosten geeft de patiëntwaarde van geleverde zorg, in formule: patiëntwaarde van geleverde zorg = zorguitkomsten / zorgkosten. De patiëntwaarde – en daarmee de uitkomsten en kosten – betreft het gehele zorgtraject voor de behandeling van de aandoening van de patiënt. Voor een uitgebreide beschrijving en verdieping van VBHC is het boek Redefining health care van Michael E. Porter en Elisabeth Teisberg, de bedenkers van VBHC, een aanrader.
Doelen van Value Based Health Care
De volgende SMART doelen (zorg) worden vaak genoemd in verband met de toepassing van VBHC:
- Zorgaanbieders verbeteren de waarde van geleverde zorg door het opsporen en delen van best practices
- Elke patiënt kiest (samen met zijn behandelaar) de zorg die het beste bij zijn of paar persoonlijke situatie past
- Verzekeraars kopen zorg in bij zorgaanbieders die de meeste waarde leveren
Begin “klein” met Value Based Health Care
De eerste twee doelen krijgen volgens Fokkink de meeste aandacht in Nederland. Het behalen van deze doelen is het meest kansrijk voor niet-complexe zorgvragen binnen één zorgorganisatie of samenwerkende zorgorganisaties. ‘Voor complexe zorgvragen waarbij ook sociale en maatschappelijke zorg zijn betrokken, gelden aanvullende randvoorwaarden. Denk hierbij aan integrale zorg, alternatieve bekostigingsmethoden zoals uitkomstbekostiging en leiderschap van bestuurders om “over” de bestaande schotten van het zorgsysteem heen te organiseren. Veel beschouwingen over VBHC richten zich op deze randvoorwaarden. In hoeverre deze beleidsmatige vraagstukken relevant zijn voor de zorgmarkt, is afhankelijk van afbakening die wordt gekozen voor de toepassing van VBHC, waarbij “klein” beginnen voor de hand ligt.’
De opleiding Kwaliteitsmanagement & PDCA 
Deze interactieve en praktische training PDCA & kwaliteitsmanagement voorziet je van alle benodigde vaardigheden, technieken en kwaliteitsbouwstenen om PDCA, waardegedreven zorg en continu verbetering toe te passen in alle takken van de zorg. Zo kun je een leidende en adviserende rol pakken in verbetertrajecten in jouw ziekenhuis of andere zorginstelling.
Implementatie Value Based Health Care nog onderbelicht
De consequenties van VBHC voor de dagelijkse zorgpraktijk en de totale zorgsector zullen echter altijd moeten worden uitgewerkt. Dit vraagstuk krijgt volgens Fokkink nog niet de aandacht die het verdient. ‘Voor de implementatie van VBHC wordt vaak verwezen naar de strategische agenda van Porter en Teisberg, maar deze biedt weinig houvast. In recentere publicaties heeft Porter de implementatie van VBHC verder uitgewerkt. Hij maakt daarbij gebruik van principes en instrumenten van datagedreven organisaties.’
Gebruik VBHC-principes en data voor betere zorg
Value Based Health Care volgt het principe van datagedreven werken waarbij data wordt gebruikt om te kwantificeren wat een zorgorganisatie wil bereiken en vervolgens vast te stellen of de organisatie dit heeft bereikt. De data is gericht op de uitkomsten van de geleverde zorg. Meting van zorguitkomsten levert de feedback om de zorgorganisatie te laten leren en innoveren.
Bepaal de zorguitkomsten met de “outcome hierarchy” binnen VBHC
Porter gebruikt de outcome hierarchy met als vertrekpunt de behoeften van een afgebakende patiëntengroep met een bepaalde medische diagnose of aandoening. Uitkomsten zijn de beoogde veranderingen in de gezondheid(stoestand) van patiënten in de groep met de aandoening. De hiërarchie verbindt uitkomsten voor de korte termijn met uitkomsten voor de lange termijn via causale relaties. Op het hoogste niveau staan de uitkomst(en) voor het beoogde eindresultaat van het gehele zorgtraject. Deze uitkomsten worden op lange termijn vastgesteld, mogelijk pas na jaren (afhankelijk van de aandoening). Via de uitkomsten voor de korte termijn kan worden geëvalueerd of uitkomsten voor de lange termijn haalbaar zijn.
Vermijd de valkuilen als je VBHC gaat toepassen
Als je met Value Based Health Care of waardegedreven zorg aan de slag gaat, zijn er volgens Fokkink wel enkele valkuilen die je dient te vermijden. ‘VBHC is geen kostenbesparingsinstrument. De beleving van de patiënt staat centraal en door patiënten goed te informeren kun je op termijn misschien kosten besparen, maar dat is niet het primaire doel. Een andere valkuil is dat je VBHC gaat vertalen in procesindicatoren. Ook dan sla je de plank mis. Procesindicatoren gaan bijvoorbeeld over de vraag of de arts het protocol wel heeft gevolgd.’
Fokkink: ‘Het is belangrijk dat uitkomsten worden bepaald door het gehele zorgtraject, niet door individuele interventies. De bekende structuur- en procesindicatoren die vaak al in het kader van “zorgkwaliteit” worden gemeten, zijn geen uitkomsten. Bepalend voor de zorguitkomsten is de juiste mix van interventies, afgestemd op de individuele behoeften en omstandigheden van de patiënt. De uitkomsten zijn de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de betrokken zorgprofessionals, niet van afdelingen of de zorgorganisatie.’
Porter geeft richtlijnen voor het definiëren van zorguitkomsten voor verschillende niveaus van de hiërarchie. Op het hoogste niveau zijn dat bijvoorbeeld overlevingscijfers, de functionele status en andere aspecten van de kwaliteit van leven van patiënten, waarbij de invulling uiteraard afhankelijk is van de aandoening. Op een lager niveau gaat het onder meer om de tijd die benodigd is om relevante veranderingen in de gezondheid te bereiken (let op: het gaat niet om doorlooptijden van processen).
De SMART KPI Gids
Elke intelligente organisatie heeft de juiste KPI's nodig om goed te kunnen sturen, inclusief zorginstellingen. Denk niet alleen aan kosten, maar bijvoorbeeld aan bezetting van bedden. De SMART KPI Bepaler bevat meer dan 350 voorbeeld-KPI's, oefeningen en theorie.
Gebruik de standaard sets “outcomes”
‘Voor diverse specifieke aandoeningen bestaan gestandaardiseerde sets zorguitkomsten. Hier kan je natuurlijk gebruik van maken, wat velen (waaronder Porter) ook aanraden. Het International Consortium for Health Outcomes Measurement (ICHOM) publiceert die generieke standaard sets met outcomes. Het is ook een voorwaarde als je de uitkomsten wil kunnen vergelijken met andere zorgaanbieders. Dit geeft zorgaanbieders de mogelijkheid zich te onderscheiden door betere uitkomsten’, aldus Fokkink.
VBHC biedt kansen voor andersoortige zorguitkomsten
Wat volgens Fokkink vaak niet wordt onderkend, is dat zorgaanbieders zich ook kunnen onderscheiden met andersoortige zorguitkomsten. Zo bieden langdurige zorgtrajecten kansen om beter aan te sluiten bij de behoeften en mogelijkheden van individuele patiënten. Patiënten met chronische aandoeningen kunnen bijvoorbeeld meer regie krijgen over hun gezondheid door kennis en vaardigheden aan te leren die helpen bij gezond gedrag en de monitoring van hun gezondheid. Dit vraagt een andere inzet en deskundigheid van zorgprofessionals en mogelijk andere hulpmiddelen.
Dergelijke veranderingen raken het contact met de patiënt, de meting en bewaking van zijn of haar gezondheid, de kennis en vaardigheden die de patiënt leert, de inzet van medische technologie en informatietechnologie (betekenis) en van zorgprofessionals en hun opleiding. Deze factoren lopen door het volledige zorgtraject en kunnen aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven van patiënten.
Waardegedreven zorg Nederlands synoniem voor VBHC
Waardegedreven zorg is volgens Fokkink een Nederlands synoniem voor VBHC dat vooral in overheidskringen veel wordt gebezigd. Een belangrijk onderdeel van VBHC zijn de PROMs en PREMs, die respectievelijk staan voor door de patiënt-gerapporteerde uitkomsten (“outcomes”) en ervaringen (“experiences”). Deze vragenlijsten worden gebruikt om de mening van de patiënt te peilen als het gaat om zijn of haar gezondheid. Een Belgische studie toont aan dat PROMs/PREMs waardevol zijn voor het verbeteren van de kwaliteit van de patiëntenzorg. Vooral op het niveau van de klinische zorg ondersteunen PROMs gedeelde besluitvorming en verbeteren ze de communicatie tussen patiënten en zorgverleners.
Enkele praktijkvoorbeelden van Value Based Health Care
Vanaf het prille begin dat het gedachtegoed van VBHC via Porter vanuit Amerika de Nederlandse gezondheidszorg bereikte, heeft Fokkink niet alleen de ontwikkelingen op de voet gevolgd, maar ook actief geparticipeerd in diverse (advies)commissies. Hierdoor heeft hij een goed zicht op de mogelijke toepassingen van Value Based Health Care in de Nederlandse praktijk.
- Zo is hij onder meer betrokken bij het zogenoemde Linnean-initiatief, een landelijk netwerk van meer dan 380 patiëntvertegenwoordigers, zorgverleners, onderzoekers, ICT-experts en consultants die zich inzetten om de implementatie (betekenis) van waardegedreven zorg in Nederland te versnellen.
- Hoewel sommige topklinische en algemene ziekenhuizen vooroplopen met VBHC, is het concept volgens Fokkink ook goed toepasbaar binnen andere domeinen van de sector gezondheidszorg. Zelf is hij betrokken bij de Stichting Keurmerk Fysiotherapie waar hij zowel lid is van de Geschillencommissie als de Adviesraad. Hier wordt Value Based Health Care vooral als benchmarkinginstrument ingezet.
- Daarnaast weet Fokkink dat er voor COPD-patiënten ook een succesvol VBHC-traject loopt. COPD in Beeld is een samenwerkingsprogramma dat met name het zelfsturing en -management bij COPD-patiënten stimuleert. Het e-Health-programma biedt patiënten de mogelijkheid om thuis vragenlijsten in te vullen over hun gezondheid via een speciale app.
VBHC-concept vereist andere manier van werken én denken
Veranderingen zoals hierboven geschetst, vragen volgens Fokkink om een andere manier van werken. Dat vraagt op zijn beurt om een andere manier van denken van de zorgprofessionals. Zorgverleners zijn volgens hem geneigd te doen wat ze altijd al deden. Soms noodgedwongen omdat de protocollen het voorschrijven. Maar dat is lang niet altijd een geldig excuus. ‘Ik heb ook trajecten gedaan met Lean werken en verbeteren binnen ziekenhuizen en dan bleek telkens weer dat de gebrekkige menselijke communicatie bij overdrachtsmomenten bijna altijd de oorzaak was van verspillingen.’
Value Based Health Care is niet alleen een prima instrument om patiënten beter te informeren en zelf te laten beslissen, maar het is ook een hulpmiddel voor zorgverleners om benchmarking toe te passen met als doel om de kwaliteit van zorg verder te verbeteren.
‘Het is daarom belangrijk dat zorgprofessionals meewerken aan de ontwikkeling van de outcome hierarchy. Het kan verleidelijk zijn dit te beleggen bij een klein groepje enthousiastelingen in de verwachting met minimale inspanning snel meters te kunnen maken. De kans is dan echter groot dat de beoogde veranderingen niet worden gerealiseerd’, zo waarschuwt Fokkink tot slot.
Conclusie
Value Based Health Care is in feite de concrete invulling van datagedreven werken in de gezondheidszorg. Principes en instrumenten die zich hebben bewezen binnen datagedreven organisaties ondersteunen de implementatie van VBHC. Dit kan zorgaanbieders helpen om niet alleen betere zorguitkomsten, maar ook andersoortige uitkomsten te behalen.
Raadpleeg nu onze expert VBHC & Datagedreven werken in de zorg
Ronald Fokkink is Associate Partner bij Passionned Group en adviseur datagedreven werken binnen de zorg. Ronald is gespecialiseerd in interim-adviesopdrachten in de zorgsector.
